آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مفصلی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری به‌عنوان یک مشکل مزمن، باعث تخریب غضروف مفصل زانو شده و منجر به درد، التهاب و محدودیت حرکتی می‌شود. اگرچه آرتروز زانو بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، اما عوامل مختلفی مانند سبک زندگی ناسالم، آسیب‌های ورزشی و چاقی نیز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. در این مقاله، به بررسی تعریف، علائم، علل ایجاد، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آرتروز زانو می‌پردازیم.
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو، که به آن استئوآرتریت یا آرتریت زانو نیز گفته می‌شود، یک بیماری تخریبی مفصل است که در آن غضروف مفصلی به تدریج ساییده می شود و از بین می‌رود. غضروف بافتی نرم و انعطاف‌پذیر است که انتهای استخوان‌ها را پوشانده و از ساییدگی آن‌ها جلوگیری می‌کند. با پیشرفت آرتروز، غضروف نازک‌تر و سخت‌تر شده و در نهایت ممکن است به طور کامل از بین برود.
این فرآیند باعث می‌شود استخوان‌ها به طور مستقیم روی هم ساییده شوند، که منجر به درد، التهاب و کاهش دامنه حرکتی مفصل زانو می‌شود. آرتروز زانو می‌تواند یک یا هر دو زانو را درگیر کند و در مراحل پیشرفته، حتی انجام فعالیت‌های ساده روزانه مانند راه رفتن یا بالا رفتن از پله‌ها را دشوار می‌سازد.
علائم آرتریت مفصل زانو
علائم آرتروز زانو به تدریج ظاهر می‌شوند و با پیشرفت بیماری تشدید می‌یابند. در ادامه، مهم‌ترین علائم این بیماری توضیح داده می‌شوند:
1.درد مداوم در ناحیه زانو
درد یکی از شایع‌ترین و اولین علائم آرتریت زانو است. این درد معمولا پس از فعالیت‌های فیزیکی مانند راه رفتن، دویدن یا بالا رفتن از پله‌ها تشدید می‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر، حتی در حالت استراحت یا شب‌ها نیز ممکن است درد احساس شود. درد ممکن است در قسمت جلو، پشت یا اطراف زانو متمرکز باشد و گاهی به ران یا ساق پا نیز انتشار یابد. این درد می‌تواند به‌صورت تیر کشیدن، سوزش یا احساس فشار در ناحیه زانو توصیف شود و با گذشت زمان، شدت آن افزایش یابد.
2.تورم و التهاب مفصل زانو
تورم زانو به دلیل تجمع مایع در مفصل ایجاد می‌شود. این تورم ممکن است همراه با احساس گرمی و قرمزی در ناحیه زانو باشد. تورم می‌تواند باعث احساس سنگینی و ناراحتی در زانو شود و حتی ممکن است فرد در لمس ناحیه متورم، درد احساس کند. در برخی موارد، تورم به‌حدی شدید است که باعث محدودیت حرکتی و دشواری در خم و راست کردن زانو می‌شود.
بیشتر بخوانید : ورم پا بعد از تعویض مفصل زانو
3.خشکی و سفتی مفصل
خشکی زانو به ویژه پس از بیدار شدن از خواب یا نشستن طولانی‌مدت شایع است. این حالت ممکن است باعث شود فرد در شروع حرکت احساس ناراحتی کند. خشکی مفصل معمولا پس از چند دقیقه حرکت بهبود می‌یابد، اما در مراحل پیشرفته ممکن است مدت‌زمان بیشتری طول بکشد. این سفتی می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه مانند بلند شدن از صندلی یا شروع راه رفتن را دشوار کند.
بیشتر بخوانید : درمان خشکی مفصل زانو
4.صدای ساییدگی یا تق تق در مفصل
با پیشرفت آرتروز، ممکن است صدای ساییدگی یا تق تق در مفصل زانو شنیده شود. این صداها به دلیل ساییدگی استخوان‌ها روی هم و کاهش غضروف مفصلی ایجاد می‌شوند. این حالت معمولاً هنگام خم و راست کردن زانو یا هنگام راه رفتن اتفاق می‌افتد و ممکن است همراه با احساس ناراحتی یا درد باشد.
بیشتر بدانید : صدا دادن زانو بعد از تعویض مفصل زانو
5.کاهش دامنه حرکتی
آرتروز زانو می‌تواند باعث کاهش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفصل شود. انجام فعالیت‌هایی مانند خم کردن کامل زانو یا صاف کردن آن ممکن است دشوار شود. این محدودیت حرکتی می‌تواند بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه مانند نشستن روی زمین، بلند شدن از صندلی یا بالا رفتن از پله‌ها تأثیر بگذارد.
6.تغییر شکل مفصل زانو
در مراحل پیشرفته، آرتروز زانو می‌تواند باعث تغییر شکل مفصل شود. این تغییر شکل ممکن است به صورت پرانتزی شدن پاها یا تغییر راستای زانو مشاهده شود. این حالت نه‌تنها بر ظاهر فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند باعث ناهنجاری در راه رفتن و افزایش فشار بر سایر مفاصل بدن شود.
7.ضعف عضلانی
درد و محدودیت حرکتی ناشی از آرتروز می‌تواند منجر به ضعف عضلات اطراف زانو شود. این ضعف عضلانی ممکن است باعث بی‌ثباتی مفصل و افزایش خطر آسیب‌های بیشتر شود. ضعف عضلات چهارسر ران به‌ویژه شایع است و می‌تواند باعث احساس ناتوانی در نگه‌داشتن وزن بدن روی زانو شود.
علل ایجاد آرتروز زانو
علل ایجاد آرتروز زانو متنوع بوده و شامل عوامل مختلفی می‌شود. در ادامه، به بررسی این علل می‌پردازیم:
- افزایش سن
با افزایش سن، غضروف مفاصل به طور طبیعی تحلیل می‌رود، که این امر خطر ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می‌دهد.
- چاقی و اضافه وزن
وزن اضافی فشار بیشتری بر مفاصل زانو وارد می‌کند و باعث تخریب سریع‌تر غضروف می‌شود.
- آسیب‌های قبلی به زانو
آسیب‌هایی مانند پارگی رباط‌ها یا شکستگی‌ها می‌توانند ساختار مفصل زانو را تغییر داده و خطر آرتروز را افزایش دهند.
- عوامل ژنتیکی و سابقه خانوادگی
سابقه خانوادگی آرتروز و عوامل ژنتیکی می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
- فعالیت‌های فیزیکی سنگین
فعالیت‌هایی مانند فوتبال یا وزنه‌برداری که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند، می‌توانند به مرور زمان باعث آرتروز زانو شوند.
این عوامل به تنهایی یا در ترکیب با هم می‌توانند باعث ایجاد آرتروز زانو شوند. رعایت سبک زندگی سالم و پیشگیری از آسیب‌ها می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد.
روش‌های تشخیص آرتروز زانو
تشخیص آرتروز زانو معمولا با بررسی علائم بالینی و انجام معاینات فیزیکی توسط پزشک آغاز می‌شود. پزشک ممکن است با لمس مفصل زانو، میزان تورم، درد و محدودیت حرکتی را ارزیابی کند. برای تایید تشخیص، معمولا از روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس استفاده می‌شود. در تصاویر اشعه ایکس، کاهش فضای مفصلی، تشکیل خارهای استخوانی (استئوفیت) و تغییرات دیگر در ساختار مفصل زانو قابل مشاهده است.
در برخی موارد، ممکن است از ام‌آر‌آی (MRI) نیز برای بررسی دقیق‌تر وضعیت غضروف و بافت‌های نرم اطراف مفصل استفاده شود. آزمایش‌های خون معمولا برای تشخیص آرتروز زانو ضروری نیستند، اما ممکن است برای رد سایر بیماری‌های التهابی مفاصل مانند روماتیسم مفصلی انجام شوند.
پیشگیری از آرتروز زانو
پیشگیری از آرتروز زانو شامل رعایت یک سری اقدامات ساده اما موثر است. حفظ وزن مناسب یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری است، زیرا وزن اضافی فشار زیادی بر مفاصل زانو وارد می‌کند. انجام تمرینات ورزشی منظم و مناسب، مانند پیاده‌روی، شنا و یوگا، می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و بهبود انعطاف‌پذیری مفصل کمک کند. اجتناب از فعالیت‌های فیزیکی سنگین یا ورزش‌هایی که فشار زیادی به زانو وارد می‌کنند نیز می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز را کاهش دهد. استفاده از کفش‌های مناسب و ارگونومیک نیز می‌تواند به کاهش فشار بر مفاصل زانو کمک کند.
در نهایت، مراجعه منظم به پزشک و انجام معاینات دوره‌ای می‌تواند به تشخیص زودهنگام و مدیریت به موقع آرتروز زانو کمک کند.
نتیجه‌گیری
آرتروز زانو یک بیماری شایع و ناتوان‌کننده است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری با تخریب غضروف مفصل زانو شروع می‌شود و در مراحل پیشرفته باعث درد، التهاب و محدودیت حرکتی می‌گردد. عوامل مختلفی مانند سن، چاقی، آسیب‌های قبلی و عوامل ژنتیکی در ایجاد آرتروز زانو نقش دارند. تشخیص این بیماری معمولا با معاینه فیزیکی و تصویربرداری انجام می‌شود و درمان آن شامل روش‌های غیرجراحی مانند تغییر سبک زندگی، داروها و فیزیوتراپی و در موارد پیشرفته، جراحی تعویض مفصل است.
با رعایت اقدامات پیشگیرانه مانند حفظ وزن مناسب، انجام تمرینات ورزشی منظم و اجتناب از فعالیت‌های فیزیکی سنگین، می‌توان خطر ابتلا به آرتروز زانو را کاهش داد. آگاهی از علائم و مراجعه به موقع به پزشک می‌تواند به مدیریت مؤثر این بیماری کمک کند.