جراحی مجدد تعویض مفصل زانو یا Revision Total Knee Replacement به عملی گفته می‌شود که در آن مفصل زانویی که قبلاً تحت تعویض قرار گرفته و به دلایل مختلف دچار مشکل شده، دوباره با پروتز جدید جایگزین می‌شود. این نوع جراحی به مراتب پیچیده‌تر از جراحی اولیه است و نیازمند تخصص و مهارت بیشتر از سوی جراح و آمادگی کامل بیمار از نظر فیزیکی و روانی است.
دلایل نیاز به جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
در سال‌های اخیر، با افزایش تعداد جراحی‌های اولیه تعویض مفصل زانو، نیاز به انجام جراحی‌های مجدد نیز افزایش یافته است. طبق آمار، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از بیماران در بازه زمانی ۱۰ تا ۲۰ سال پس از جراحی اولیه نیاز به جراحی مجدد پیدا می‌کنند. این مقاله با هدف بررسی دلایل، مراحل، خطرات، مراقبت‌ها و نکات مهم در رابطه با جراحی مجدد تعویض مفصل زانو نگاشته شده و به‌صورت جامع و علمی به این موضوع می‌پردازد.
- لق شدن پروتز زانو
یکی از شایع‌ترین دلایل برای انجام جراحی مجدد، لق شدن یا جابه‌جایی پروتز زانو است. این وضعیت ممکن است در اثر سایش، پوکی استخوان، یا فشارهای مکرر ایجاد شود.
- عفونت مفصل مفصنوعی زانو
عفونت بعد از تعویض مفصل زانو یکی از جدی‌ترین عوارض بعد از جراحی تعویض مفصل است. گاهی اوقات عفونت در همان سال‌های ابتدایی و گاهی سال‌ها بعد رخ می‌دهد. در صورت تشخیص عفونت، معمولاً نیاز به جراحی مجدد برای تخلیه عفونت و تعویض پروتز وجود دارد.
- ساییدگی یا شکستگی اجزای پروتز
با گذر زمان و استفاده طولانی‌مدت، قطعات پروتز ممکن است دچار ساییدگی یا حتی شکستگی شوند. در چنین شرایطی، عملکرد مفصل مختل شده و درد یا محدودیت حرکتی ایجاد می‌شود.
- واکنش سیستم ایمنی بدن
در برخی موارد، بدن بیمار ممکن است نسبت به مواد به‌کاررفته در پروتز واکنش نشان دهد و باعث بروز التهاب و آسیب به بافت‌های اطراف شود.
- کاهش دامنه حرکت یا درد مزمن
برخی بیماران ممکن است پس از جراحی اولیه، همچنان دچار درد یا محدودیت حرکتی باشند. در صورت عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی، گزینه جراحی مجدد بررسی می‌شود.
مراحل جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
- ارزیابی کامل بیمار: شامل بررسی سوابق پزشکی، عکس‌برداری، آزمایش خون و نمونه‌برداری در صورت وجود عفونت.
- برنامه‌ریزی دقیق جراحی: به دلیل تفاوت شرایط نسبت به جراحی اولیه، استفاده از تکنولوژی‌های تصویرسازی سه‌بعدی یا چاپ سه‌بعدی مدل زانو برای برنامه‌ریزی دقیق توصیه می‌شود.
- حذف پروتز قبلی: این مرحله ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد، به‌ویژه در مواردی که پروتز به استخوان جوش خورده است.
- درمان عفونت (در صورت وجود): گاهی لازم است دو مرحله جراحی انجام شود؛ در مرحله اول، پروتز آلوده خارج شده و آنتی‌بیوتیک‌های موضعی تزریق می‌شود. سپس پس از کنترل عفونت، پروتز جدید کار گذاشته می‌شود.
- نصب پروتز جدید: بسته به شرایط استخوان‌ها، ممکن است از پروتزهای خاص، میله‌های فلزی یا پیوند استخوان استفاده شود.
چالش‌های جراحی مجدد تعویض مفصل زانو
- پیچیدگی بیشتر نسبت به جراحی اولیه
- مدت زمان بیشتر جراحی و بستری
- ریسک بالاتر عفونت و لخته شدن خون بعد تعویض مفصل زانو
- احتمال نیاز به پیوند استخوان یا استفاده از ابزارهای کمکی خاص
- دوره نقاهت طولانی‌تر
- مراقبتهای بعد از تعویض مفصل زانو مجدد
- مصرف دقیق داروهای تجویز شده (مخصوصاً آنتی‌بیوتیک‌ها)
- انجام فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو تحت نظر متخصص
- رعایت نکات بهداشتی برای پیشگیری از عفونت
- پیروی از رژیم غذایی مناسب برای بهبود سریع‌تر زخم‌ها
- پرهیز از فشارهای شدید روی زانو تا زمان تجویز پزشک
موفقیت جراحی مجدد مفصل زانو چقدر است؟
اگرچه جراحی مجدد تعویض مفصل زانو پیچیده‌تر است، اما در صورتی که توسط بهترین جراح تعویض مفصل زانو در سعادت آباد انجام شود و بیمار نیز مراقبتهای لازم را به‌خوبی رعایت کند، می‌تواند نتایج مطلوبی داشته باشد. طبق مطالعات، بیش از ۷۰ درصد بیماران از نتیجه جراحی مجدد رضایت دارند و کیفیت زندگی آن‌ها به شکل قابل‌توجهی بهبود می‌یابد.
چه زمانی باید به جراحی مجدد مفصل زانو فکر کرد؟
در صورت تجربه یکی از موارد زیر، مشورت با پزشک ضروری است:
- درد مزمن یا جدید در ناحیه زانو
- ورم یا گرمی زانو بدون علت مشخص
- کاهش ناگهانی در دامنه حرکت
- صدای غیرعادی یا احساس لق بودن مفصل
روش‌های نوین در جراحی مجدد مفصل زانو
در جراحی‌های مدرن، استفاده از ربات جراح و هدایت کامپیوتری باعث افزایش دقت در قرار دادن پروتز زانو می‌شود. همچنین استفاده از پروتزهای سفارشی که با فناوری پرینت سه‌بعدی طراحی شده‌اند، کمک می‌کند تا جایگذاری دقیق‌تر و هماهنگ‌تری با آناتومی بیمار انجام شود. این نوآوری‌ها ریسک بازگشت مشکلات را کاهش می‌دهند.
توانبخشی و بازتوانی پس از جراحی مجدد
توانبخشی در جراحی مجدد بسیار حیاتی‌تر از جراحی اولیه است. بیمار باید یک برنامه فیزیوتراپی شخصی‌سازی‌شده را دنبال کند که شامل تمرینات کششی، تقویتی و تعادل باشد. جلسات درمانی مکرر به بهبود دامنه حرکت و قدرت عضلانی کمک می‌کند.
همچنین استفاده از وسایل کمکی مانند واکر یا عصا در هفته‌های اول توصیه می‌شود. خواب و استراحت کافی، مدیریت درد با داروها و تکنیک‌های غیردارویی (مانند ماساژ یا یخ‌درمانی) نیز اهمیت دارد.
تغذیه و سبک زندگی پس از جراحی مجدد
رژیم غذایی غنی از پروتئین، کلسیم، و ویتامین D به ترمیم استخوان و بافت کمک می‌کند. نوشیدن آب کافی و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده یا پرنمک نیز توصیه می‌شود. بیماران باید از مصرف دخانیات خودداری کنند زیرا سیگار باعث تأخیر در ترمیم زخم‌ها می‌شود.
داشتن سبک زندگی فعال، پیاده‌روی‌های سبک، و انجام تمرینات تجویز شده توسط فیزیوتراپ از عوامل کلیدی در موفقیت درازمدت جراحی هستند.
نتیجه‌گیری
جراحی مجدد تعویض مفصل زانو، راهکاری حیاتی برای بیمارانی است که پروتز اولیه‌شان دچار مشکل شده است. با پیشرفت تکنولوژی پزشکی، استفاده از مواد جدید، روش‌های جراحی نوین، و مراقبتهای پس از عمل، احتمال موفقیت این نوع جراحی افزایش یافته است. با این حال، تصمیم برای انجام این عمل باید با دقت، مشورت با پزشک متخصص و بررسی کامل شرایط جسمی و روانی بیمار صورت گیرد. همراهی بیمار با تیم درمانی و رعایت توصیه‌های تخصصی، نقش کلیدی در دستیابی به نتایج مطلوب خواهد داشت.