دررفتگی زانو از علائم تا درمان های سریع

دررفتگی زانو یک آسیب بسیار جدی و اورژانسی است که در آن، استخوان های اصلی تشکیل دهنده مفصل زانو، یعنی استخوان ران (فمور) و درشت نی (تیبیا)، از هم ترازی و تماس طبیعی خود خارج می شوند. این آسیب شدت بسیار بیشتری نسبت به دررفتگی کشکک زانو دارد و نیازمند توجه فوری پزشکی است. به دلیل شدت بالای این عارضه، اغلب رباط های اصلی زانو دچار پارگی می شوند و احتمال آسیب به عروق خونی و اعصاب اطراف زانو نیز وجود دارد. 

دررفتگی زانو چیست؟

زانو یکی از پیچیده ترین و مهم ترین مفاصل بدن است که از سه استخوان ران، درشت نی و کشکک تشکیل شده است. این استخوان ها به کمک شبکه ای از رباط های محکم در جای خود ثابت باقی می مانند. دررفتگی زانو زمانی رخ می دهد که یک نیروی بسیار شدید، این ساختار پایدار را به هم می ریزد و باعث جابجایی کامل استخوان ران نسبت به استخوان درشت نی می شود.

بسیار مهم است که دررفتگی زانو را با دررفتگی کشکک (پاتلا) اشتباه نگیریم. در دررفتگی کشکک، فقط استخوان کوچک جلوی زانو از شیار خود خارج می شود که آسیبی با شدت کمتر است. اما دررفتگی زانو یک وضعیت پزشکی اورژانسی است که سلامت کل پا را به خطر می اندازد و می تواند عوارض دائمی به جا بگذارد.

علائم هشداردهنده دررفتگی زانو 

علائم دررفتگی زانو معمولا بلافاصله پس از آسیب ظاهر می شوند و بسیار شدید هستند. شناخت این علائم برای اقدام سریع مهم است. شایع ترین نشانه ها عبارتند از:

• صدای ترکیدن یا تق تق: بسیاری از افراد در لحظه وقوع آسیب، صدایی شبیه به ترکیدن از زانوی خود می شنوند.
• درد بسیار شدید و ناگهانی: درد به قدری زیاد است که فرد توانایی حرکت دادن یا صاف کردن پای خود را از دست می دهد.
• تغییر شکل واضح زانو: زانو ظاهری کج و بدشکل پیدا می کند و مشخص است که استخوان ها در جای طبیعی خود قرار ندارند.
• تورم سریع و شدید: مفصل زانو به سرعت متورم و بزرگ می شود.
• بی ثباتی کامل مفصل: فرد احساس می کند زانویش خالی کرده است و به هیچ وجه نمی تواند وزن خود را روی پای آسیب دیده قرار دهد.
• ناتوانی در راه رفتن: ایستادن یا راه رفتن روی پای آسیب دیده غیرممکن است.
• کبودی و خونریزی: به دلیل آسیب به بافت های نرم و عروق، کبودی گسترده ای در اطراف زانو دیده می شود.
• بی حسی یا سردی پا: در صورت آسیب به عروق خونی یا اعصاب، ممکن است فرد در قسمت پایین پا دچار بی حسی، گزگز یا احساس سرما شود که این یک علامت بسیار خطرناک است و به مداخله فوری نیاز دارد.

بررسی علل اصلی دررفتگی زانو

دررفتگی زانو تقریبا همیشه نتیجه یک ضربه یا ترومای بسیار شدید است. این آسیب به سادگی اتفاق نمی افتد و نیازمند نیرویی قدرتمند برای از هم گسیختن ساختار محکم زانو است. علل اصلی آن به چند دسته تقسیم می شوند:

آسیب های تروماتیک و شدید

این دسته شایع ترین علت دررفتگی زانو است و شامل موارد زیر می شود:

• تصادفات رانندگی: برخورد شدید داشبورد خودرو با زانوی خمیده یا تصادفات موتورسیکلت و دوچرخه از دلایل اصلی هستند.
• سقوط از ارتفاع: افتادن از ارتفاع زیاد می تواند نیروی کافی برای ایجاد این آسیب را تولید کند.

صدمات ورزشی

ورزش های پربرخورد و سرعتی نیز می توانند منجر به دررفتگی زانو شوند، اگرچه این اتفاق نادر است. ورزش هایی مانند:

• فوتبال آمریکایی یا راگبی، به دلیل تکل های شدید.
• اسکی، به دلیل سقوط های سخت و پیچ خوردگی های ناگهانی.

دلایل مادرزادی و زمینه ای

در موارد بسیار کم، برخی افراد با شرایطی به دنیا می آیند که زانوهایشان مستعد دررفتگی است. این حالت که دررفتگی زانو مادرزادی نام دارد، به دلیل اختلال در تشکیل استخوان ها یا بافت های نرم نگهدارنده مفصل رخ می دهد.

نحوه تشخیص دررفتگی زانو توسط متخصص

تشخیص دررفتگی زانو با توجه به تغییر شکل واضح مفصل، معمولا در معاینه اولیه مشخص است. اما هدف اصلی پزشک، ارزیابی میزان آسیب به ساختارهای مهم دیگر مانند عروق و اعصاب است. روند تشخیص شامل مراحل زیر است:

1. معاینه فیزیکی: متخصص ارتوپد ابتدا وضعیت کلی پا را بررسی می کند. یکی از مهم ترین اقدامات، چک کردن نبض در قسمت های مختلف پا (مانند مچ پا) و بررسی حس و حرکت انگشتان است تا از سلامت عروق و اعصاب اطمینان حاصل کند.
2. تصویربرداری با اشعه ایکس (X-ray): این تصویربرداری برای تایید دررفتگی زانو و بررسی شکستگی های احتمالی استخوان ها انجام می شود.
3. سی تی اسکن (CT Scan): این روش جزئیات دقیق تری از آسیب های استخوانی را نشان می دهد.
4. تصویربرداری MRI: برای ارزیابی آسیب های بافت نرم مانند پارگی رباط ها (که تقریبا همیشه در دررفتگی زانو رخ می دهد)، پارگی مینیسک و آسیب غضروف، ام آر آی بهترین ابزار تشخیصی است.
5. سی تی آنژیوگرافی: اگر پزشک به آسیب عروق خونی شک کند، این آزمایش تخصصی را برای بررسی دقیق جریان خون در پا تجویز می کند.

بیشتر بخوانید : دررفتگی مفصل لگن

روش های درمان دررفتگی زانو

درمان دررفتگی زانو یک فرایند چند مرحله ای است که با اقدامات اورژانسی شروع می شود و با توانبخشی طولانی مدت ادامه پیدا می کند.

اقدام فوری: جا انداختن زانو

اولین و مهم ترین قدم درمانی، جا انداختن مفصل است. این کار باید هرچه سریع تر و فقط توسط متخصص ارتوپدی در سعادت آباد انجام شود. پزشک با اعمال یک مانور دقیق و کنترل شده، استخوان ها را به محل طبیعی خود بازمی گرداند. این کار معمولا تحت بی حسی یا آرام بخشی انجام می شود تا درد بیمار کنترل شود.

بی حرکت سازی و کنترل درد

پس از جا انداختن، زانو باید برای مدتی بی حرکت بماند تا بافت های آسیب دیده فرصت ترمیم پیدا کنند. برای این کار از آتل، بریس یا گچ استفاده می شود. داروهای مسکن نیز برای کنترل درد شدید بیمار تجویز می شوند.

جراحی

تقریبا تمام موارد دررفتگی زانو به دلیل پارگی چندین رباط مهم (مانند رباط های صلیبی قدامی و خلفی) به جراحی نیاز دارند. جراحی با هدف ترمیم یا بازسازی رباط های پاره شده، ترمیم مینیسک و غضروف آسیب دیده انجام می شود. اگر به عروق خونی یا اعصاب آسیبی وارد شده باشد، جراحی اورژانسی برای ترمیم آن ها ضروری است.

فیزیوتراپی و توانبخشی

توانبخشی بخش حیاتی و طولانی درمان دررفتگی زانو است. پس از جراحی یا دوره بی حرکتی، فیزیوتراپی به فرد کمک می کند تا:

• دامنه حرکتی زانو را به تدریج بازیابی کند.
• عضلات اطراف زانو (به ویژه عضلات چهارسر ران و همسترینگ) را تقویت کند.
• ثبات و تعادل مفصل را بهبود بخشد.

این دوره می تواند از چند ماه تا یک سال طول بکشد.

سوالات متداول دررفتن زانو 

نتیجه گیری

دررفتگی زانو یک آسیب نادر اما بسیار جدی است که به دلیل نیروی شدید به مفصل زانو رخ می دهد. این عارضه با درد شدید، تغییر شکل مفصل و بی ثباتی کامل همراه است و به دلیل احتمال بالای آسیب به رباط ها، عروق و اعصاب، یک اورژانس پزشکی محسوب می شود. تشخیص سریع از طریق معاینه و تصویربرداری های دقیق، و درمان فوری که شامل جااندازی مفصل، جراحی ترمیمی و یک دوره طولانی فیزیوتراپی است، برای به حداقل رساندن عوارض دائمی و بازگرداندن عملکرد طبیعی زانو ضروری است.