تعویض مفصل دو طرفه زانو یکی از روش‌های پیشرفته و موثر در درمان آرتروز شدید یا آسیب‌دیدگی‌های گسترده هر دو زانو به‌طور همزمان است. این جراحی که به‌عنوان تعویض مفصل زانو به‌صورت دو طرفه شناخته می‌شود، می‌تواند در کاهش درد مزمن و افزایش دامنه حرکتی نقش مهمی ایفا کند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان درگیر مشکلات مزمن زانو هستید و پزشک انجام جراحی تعویض مفصل را پیشنهاد داده است، مطالعه این مطلب می‌تواند به درک بهتر فرآیند و تصمیم‌گیری آگاهانه کمک کند.
تعویض مفصل دو طرفه زانو چیست؟
تعویض مفصل دو طرفه زانو، به جراحی گفته می‌شود که در آن هر دو زانوی بیمار به طور همزمان یا در دو مرحله مجزا تحت عمل تعویض مفصل قرار می‌گیرند. این روش درمانی در افرادی انجام می‌شود که هر دو زانوی آن ها به دلیل بیماری هایی مانند آرتروز زانو ، ساییدگی مفصل یا آسیب های مزمن دچار درد، محدودیت حرکتی یا تخریب شدید شده‌اند.
شما می توانید برای اطلاعات بیشتر و مشاوره با دکتر علیرضا میرزاصادقی جراح و متخصص ارتوپد در تهران مشورت کنید.
در ادامه راه های ارتباطی با بهترین جراح زانو در تهران را قرار دادیم:
مزایای تعویض مفصل دو طرفه زانو
مزایای تعویض مفصل دو طرفه زانو چه به صورت همزمان و چه در دو مرحله برای افرادی که از آرتروز یا تخریب شدید مفصل در هر دو زانو رنج می‌برند، بسیار چشمگیر است.
- تسکین درد همزمان در هر دو زانو: بزرگ ترین مزیت این روش، رفع درد مزمن و شدید در هر دو زانو به صورت هم زمان است. افرادی که مفاصل هر دو زانویشان فرسوده شده‌اند، پس از جراحی از درد شدید و ناتوان کننده خلاص می‌شوند و راحت تر راه می‌روند، می‌نشینند و فعالیت های روزمره را انجام می‌دهند.
- بهبود عملکرد حرکتی: تعویض مفصل، تحرک فرد را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. بیمارانی که قبل از عمل دچار لنگش، محدودیت حرکتی یا وابستگی به عصا یا واکر بوده‌اند، پس از جراحی به فعالیت‌های روزانه و حتی پیاده روی بازمی‌گردند. این موضوع باعث افزایش اعتماد به نفس می‌شود.
- اصلاح تغییر شکل زانوها :تعویض مفصل به اصلاح مشکلاتی مانند پای پرانتزی یا زانوی ضربدری کمک می‌کند. این امر باعث بهبود راستای بدن، توزیع بهتر وزن و کاهش فشار روی ستون فقرات و لگن می‌شود.
- انجام تنها یک دوره بستری و توانبخشی : در روش هم زمان، هر دو زانو در یک جلسه جراحی می‌شوند. این یعنی بیمار فقط یک بار بیهوشی، یک بار بستری در بیمارستان و یک دوره توانبخشی را تجربه می‌کند. این مزیت هم در کاهش هزینه ها موثر است و هم در صرفه جویی در زمان.
- هماهنگی بهتر بین دو پا: زمانی که تنها یک زانو عمل شود، ناهماهنگی در راه رفتن یا فشار روی زانوی سالم افزایش می‌یابد. اما با تعویض هر دو زانو به طور هم زمان یا در زمان مناسب، توازن و هماهنگی بهتری بین دو پا ایجاد می‌شود.
- کاهش وابستگی به داروهای مسکن: با از بین رفتن منبع درد، بیماران دیگر نیازی به مصرف طولانی مدت مسکن های خوراکی یا تزریقی ندارند که این موضوع از آسیب به کبد، کلیه و معده جلوگیری می‌کند.
مراحل انجام تعویض مفصل دو طرفه زانو
عمل تعویض مفصل دو طرفه زانو با بیهوشی عمومی یا بی حسی اسپاینال آغاز می‌شود. جراح ابتدا یک برش در جلوی زانو ایجاد می‌کند تا به مفصل آسیب دیده دسترسی پیدا کند. سپس بخش های تخریب شده‌ی استخوان و غضروف مفصل زانو با دقت برداشته می‌شوند. پس از آماده سازی بستر استخوانی، پروتز های مصنوعی زانو که از فلز و پلاستیک پزشکی ساخته شده‌اند، در محل مفصل جای گذاری می‌شوند. این پروتزها جایگزین سطوح مفصلی آسیب دیده می‌شوند و حرکت نرم و بدون درد زانو را امکان پذیر می‌سازند.
اگر عمل به صورت هم زمان انجام شود، بهترین جراح تعویض مفصل زانو در سعادت آباد پس از اتمام یک زانو، بلافاصله به سراغ زانوی دیگر می‌رود و همان مراحل را تکرار می‌کند. اما اگر عمل به شکل دو مرحله ای باشد، زانوی دوم پس از گذشت چند هفته تا چند ماه جراحی می‌شود. پس از اتمام عمل، هر دو زانو بخیه زده شده و پانسمان می‌شوند و بسته به شرایط، در محل زانوها لوله هایی برای خروج خون اضافی قرار داده می‌شود. بیمار در همان روز یا روز بعد با کمک فیزیوتراپیست حرکات اولیه را آغاز می‌کند و پس از چند روز بستری، به خانه منتقل می‌شود تا روند توانبخشی را ادامه دهد.
عوارض تعویض مفصل دو طرفه زانو
تعویض مفصل دو طرفه زانو، مانند هر عمل جراحی دیگری، با وجود مزایای قابل توجه با برخی عوارض و خطرات احتمالی همراه است. آگاهی از این عوارض به بیمار کمک می‌کند تا با دیدی واقع بینانه تصمیم بگیرد و همچنین مراقبت های لازم را به درستی انجام دهد.
یکی از عوارض شایع بعد از این نوع جراحی، تشکیل لخته در سیاهرگ های عمقی پا یا حتی انتقال آن به ریه است. به همین دلیل، پزشکان داروهای ضد انعقاد تجویز می‌کنند و انجام حرکات ورزشی سبک را بلافاصله پس از عمل توصیه می‌کنند. اگرچه احتمال عفونت پایین است، اما یکی از جدی ترین عوارض تعویض مفصل زانو محسوب می‌شود. این عفونت سطحی یا عمیق می‌باشد و گاهی نیاز به تخلیه یا حتی تعویض مجدد مفصل پیدا می‌کند. رعایت بهداشت، مصرف دقیق آنتی بیوتیک ها و مراقبتهای بعد از تعویض مفصل زانو در کاهش این خطر بسیار موثر است.
در تعویض مفصل دو طرفه هم زمان، به دلیل طولانی تر بودن مدت جراحی و درگیری هر دو پا، احتمال کاهش سطح هموگلوبین و نیاز به تزریق خون بیشتر است. وقتی هر دو زانو هم زمان جراحی شده باشد، بیمار در روزها و هفته های ابتدایی برای حرکت، نشستن یا رفتن به دستشویی با چالش بیشتری روبرو می‌شود، چون هیچ زانوی سالمی برای تکیه وجود ندارد. این مسئله نیاز به کمک اطرافیان یا فیزیوتراپی مداوم دارد.
در برخی بیماران، اگر فیزیوتراپی به درستی انجام نشود، مفصل دچار خشکی یا محدودیت حرکتی می‌شود. این مشکل با تمرینات مستمر و راهنمایی بهترین متخصص ارتوپد قابل کنترل است. در بعضی موارد، بعد از جراحی بیمار احساس می‌کند که یکی از پاها بلندتر یا کوتاه‌تر از دیگری است، که موقتی است و با تقویت عضلات اصلاح می‌شود.
نکات مراقبتی بعد از تعویض مفصل دو طرفه زانو
مراقبتهای پس از تعویض مفصل دو طرفه زانو اهمیت بسیار زیادی در موفقیت جراحی، روند بهبودی و پیشگیری از عوارض دارد. در ادامه، نکات کلیدی و مهمی را که باید بعد از این عمل رعایت شوند، را بیان می‌کنیم.
- شروع زود هنگام فیزیوتراپی: بلافاصله پس از جراحی و حتی از روز اول، انجام تمرینات ساده حرکتی با راهنمایی فیزیوتراپیست آغاز می‌شود. این تمرینات به جلوگیری از لخته شدن خون، افزایش دامنه حرکتی مفصل و بازگشت عملکرد طبیعی زانو کمک می‌کنند.
- مصرف منظم داروها: داروهای ضد درد، آنتی‌بیوتیک ها و داروهای ضدانعقاد خون مثل هپارین یا ریواروکسابان باید طبق تجویز پزشک مصرف شوند. قطع خودسرانه داروها خطرناک است و باعث بروز عفونت یا ایجاد لخته می‌شود.
- استفاده از وسایل کمکی در حرکت: در هفته‌های اول پس از عمل، استفاده از واکر یا عصای زیر بغل توصیه می‌شود تا وزن بدن به صورت تدریجی به زانوها منتقل شود. راه رفتن بدون کمک قبل از آمادگی زانوها باعث آسیب به مفصل جدید می‌شود.
- رعایت بهداشت محل زخم: پانسمان باید به طور منظم تعویض شود و محل بخیه ها تمیز و خشک نگه داشته شود. در صورت مشاهده قرمزی، تورم، ترشح یا تب باید فورا به پزشک مراجعه کرد، چون نشانه‌ای از عفونت می‌باشد.
- تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از پروتئین، ویتامین C، روی و آهن باعث تقویت سیستم ایمنی و ترمیم سریع تر بافت ها می‌شود. نوشیدن آب کافی نیز به پیشگیری از یبوست ناشی از بی تحرکی یا داروهای ضد درد کمک می‌کند.
- پیشگیری از لخته شدن خون: حرکت دادن مکرر پاها در حالت نشسته یا خوابیده، بالا نگه داشتن پاها، پوشیدن جوراب های ضد آمبولی و مصرف داروهای تجویز شده همگی برای پیشگیری از ترومبوز بسیار مهم هستند.
- خواب و استراحت مناسب: استراحت کافی در کنار فعالیت های منظم، به بدن اجازه می‌دهد به درستی ترمیم شود. هنگام خواب بهتر است پاها کمی بالاتر از سطح بدن قرار گیرند تا گردش خون بهتر شود و از تورم جلوگیری گردد.
- پرهیز از خم شدن و فشار آوردن به زانوها: از نشستن طولانی‌مدت، چهار زانو نشستن یا استفاده از توالت ایرانی پرهیز شود. استفاده از صندلی های بلند و توالت فرنگی در دوران نقاهت بسیار توصیه می‌شود.
نتیجه گیری
در مجموع، تعویض مفصل دو طرفه زانو می‌تواند راهکاری مؤثر برای بازگرداندن توان حرکتی و کاهش دردهای شدید ناشی از آرتروز یا آسیب‌های پیشرفته زانو باشد. این جراحی با جایگزینی هر دو مفصل آسیب‌دیده، به بهبود کیفیت زندگی و افزایش استقلال فرد کمک می‌کند. با این حال، موفقیت آن به عواملی مانند انتخاب جراح باتجربه، رعایت مراقبتهای پس از عمل، انجام فیزیوتراپی منظم و پیروی از توصیه‌های پزشکی بستگی دارد. آگاهی کامل بیمار از مراحل جراحی، مزایا و چالش‌ها، نقش مهمی در دستیابی به بهترین نتیجه و بازگشت به فعالیت‌های روزمره خواهد داشت.