کلاب‌فوت یا پا چنبری به معنای پیچ‌خوردگی یا انحراف غیرطبیعی پا در هنگام تولد است. این عارضه یکی از مشکلات شایع مادرزادی اندام تحتانی محسوب می‌شود. در این وضعیت پا به سمت داخل یا پایین می‌چرخد و شکل غیرطبیعی پیدا می‌کند. شدت تغییر فرم در هر کودک متفاوت است. اگر این مشکل به موقع تشخیص داده نشود، در آینده مشکلات حرکتی و درد ایجاد خواهد شد. خوشبختانه با پیشرفت‌های پزشکی، امروزه امکان درمان کامل کلاب‌فوت وجود دارد و کودکان می‌توانند زندگی طبیعی و بدون محدودیت حرکتی داشته باشند.
کلاب‌فوت چیست و چرا رخ می‌دهد؟
کلاب‌فوت یک ناهنجاری مادرزادی است که در دوران رشد جنین در رحم مادر ایجاد می‌شود. علت دقیق آن هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. گاهی در خانواده‌هایی که سابقه این عارضه وجود دارد، احتمال بروز آن در نوزادان بیشتر می‌شود. همچنین شرایط خاصی مانند محدودیت فضای جنین در رحم، مشکلات عصبی و اختلال در رشد استخوان‌ها و عضلات می‌تواند زمینه‌ساز پا چنبری باشد. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مصرف سیگار در دوران بارداری یا کمبود ویتامین‌ها ممکن است ریسک این مشکل را افزایش دهد. البته هنوز علت اصلی کشف نشده است و بیشتر به‌عنوان یک اختلال چندعاملی شناخته می‌شود.
شما می توانید برای اطلاعات بیشتر و مشاوره با دکتر علیرضا میرزاصادقی جراح و متخصص ارتوپد در تهران مشورت کنید.
در ادامه راه های ارتباطی با بهترین جراح زانو در تهران را قرار دادیم:
کلاب‌فوت چه علائمی دارد؟
مهم‌ترین علامت کلاب‌فوت تغییر شکل قابل‌مشاهده پا است. در این حالت پنجه پا به سمت داخل یا پایین متمایل می‌شود و قوس کف پا بیشتر از حد طبیعی خواهد شد. نشانه‌های دیگر عبارتند از:
- کوتاه‌تر بودن پای مبتلا نسبت به پای دیگر
- سفتی و خشکی در مفصل مچ پا
- تغییر حالت انگشتان پا
- دشواری در پوشیدن کفش مناسب
- مشکلات حرکتی هنگام شروع راه رفتن
این علائم از بدو تولد آشکار است و حتی در برخی موارد می‌توان در سونوگرافی دوران بارداری وجود آن را تشخیص داد.
بیشتر بدانید :: پای پرانتزی در کودکان
آیا کلاب‌فوت در نوزادان خود‌به‌خود برطرف می‌شود؟
خیر. کلاب‌فوت یک مشکل ساختاری است و به‌هیچ‌وجه خود‌به‌خود اصلاح نمی‌شود. برخلاف برخی تغییرات موقت پا در نوزادان، این وضعیت نیازمند مداخله پزشکی است. در صورتی که درمان در ماه‌های نخست زندگی آغاز شود، شانس بهبودی کامل بسیار بالاست. در غیر این صورت تغییر شکل پا ماندگار شده و در آینده موجب درد، لنگیدن و محدودیت حرکتی می‌شود.
بهترین روش درمان کلاب‌فوت چیست؟
درمان کلاب‌فوت به شدت و نوع آن بستگی دارد. رایج‌ترین و موفق‌ترین روش درمانی «روش پونستی» است. این روش غیرجراحی بوده و طی آن پزشک پا را به صورت تدریجی اصلاح کرده و سپس با گچ‌گیری‌های هفتگی موقعیت جدید را ثابت می‌کند. مراحل درمان شامل:
- اصلاح تدریجی و کشش ملایم توسط پزشک
- گچ‌گیری هفتگی برای تغییر وضعیت پا
- در برخی موارد، آزادسازی تاندون آشیل با یک جراحی کوچک
- استفاده از بریس یا کفش مخصوص برای جلوگیری از بازگشت مشکل
اگر شدت تغییر شکل بسیار زیاد باشد یا درمان غیرجراحی موفقیت نداشته باشد، جراحی کامل برای اصلاح تاندون‌ها، رباط‌ها و استخوان‌های پا انجام می‌شود.
آیا کلاب‌فوت بدون جراحی درمان می‌شود؟
در بسیاری از موارد بله. درمان غیرجراحی به ویژه در نوزادان تازه متولد شده بیشترین موفقیت را دارد. روش پونستی توانسته است درصد زیادی از کودکان را بدون نیاز به جراحی درمان کند. شرط اصلی موفقیت، شروع سریع درمان است. هرچه سن کودک کمتر باشد، احتمال بهبود کامل بیشتر خواهد بود. در کودکان بزرگ‌تر یا افراد درمان‌نشده، گاهی تنها راه موثر، جراحی خواهد بود.
اگر کلاب‌فوت درمان نشود چه عوارضی دارد؟
درمان نکردن کلاب‌فوت می‌تواند پیامدهای زیادی به همراه داشته باشد. این عوارض شامل:
- اختلال در راه رفتن و ایجاد لنگیدن
- درد مداوم در ناحیه مچ و ساق پا
- تغییر شکل دائمی پا
- محدودیت در انتخاب کفش مناسب
- کاهش اعتمادبه‌نفس به دلیل ظاهر غیرطبیعی پا
به همین دلیل درمان به موقع اهمیت حیاتی دارد و باید در اولین ماه‌های زندگی شروع شود.
آیا کلاب‌فوت در بزرگسالی درمان دارد؟
بله اما درمان در بزرگسالی پیچیده‌تر است. اگر فردی بدون درمان به بزرگسالی برسد، اغلب نیاز به جراحی خواهد داشت. جراحی در این سن بیشتر روی اصلاح تاندون‌ها و رباط‌ها متمرکز است و ممکن است دوره نقاهت طولانی‌تری داشته باشد. با این حال حتی در بزرگسالی نیز می‌توان عملکرد پا را بهبود داد و درد و مشکلات حرکتی را کاهش داد. البته احتمال رسیدن به اصلاح کامل کمتر از درمان در دوران نوزادی است.
چه کسانی بیشتر در معرض کلاب‌فوت هستند؟
این ناهنجاری در پسران نسبت به دختران شیوع بیشتری دارد. همچنین اگر در خانواده سابقه کلاب‌فوت وجود داشته باشد، احتمال بروز آن در فرزندان بیشتر است. نوزادانی که در رحم فضای محدودی برای حرکت دارند یا مادر دچار بیماری‌های خاص در دوران بارداری است نیز در معرض این مشکل قرار دارند. به همین دلیل غربالگری دقیق دوران بارداری اهمیت زیادی دارد.
مراقبت‌های بعد از درمان کلاب‌فوت چگونه است؟
پس از درمان، مراقبت صحیح از پاها برای جلوگیری از بازگشت تغییر شکل ضروری است. والدین باید به این نکات توجه کنند:
- استفاده منظم از بریس یا کفش ارتوپدی طبق تجویز پزشک
- انجام حرکات کششی و تمرینات توصیه شده توسط فیزیوتراپیست
- حضور منظم در جلسات کنترل و معاینه
- استفاده از کفش‌های راحت و مناسب در دوران رشد
اگر مراقبت‌ها جدی گرفته نشود احتمال عود کلاب‌فوت وجود دارد.
آیا کلاب‌فوت قابل پیشگیری است؟
تا امروز هیچ راه قطعی برای پیشگیری از کلاب‌فوت کشف نشده است. با این حال مراقبت‌های دوران بارداری می‌تواند در کاهش ریسک آن نقش داشته باشد. مصرف اسید فولیک، تغذیه مناسب، پرهیز از دخانیات و انجام سونوگرافی‌های منظم می‌تواند سلامت جنین را تضمین کند و احتمال بروز ناهنجاری‌های مادرزادی را کاهش دهد.
نتیجه گیری
کلاب‌فوت یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی پا است که در نوزادان بروز می‌کند. این عارضه به دلیل تغییر ساختاری در پا ایجاد می‌شود و بدون درمان برطرف نخواهد شد. درمان زودهنگام با روش پونستی و در صورت لزوم جراحی، می‌تواند پا را به حالت طبیعی برگرداند. اهمیت اصلی در این است که درمان در همان ماه‌های اول زندگی آغاز شود تا نتیجه مطلوب حاصل گردد. پس از درمان نیز استفاده از بریس و پیگیری‌های پزشکی ضروری است. با رعایت این موارد، بیشتر کودکان مبتلا به کلاب‌فوت می‌توانند زندگی طبیعی و آینده‌ای سالم داشته باشند.