تفاوت پای پرانتزی و زانوی ضربدری از جمله مباحث مهم در حوزه اختلالات اسکلتی عضلانی پا و زانو است که هم از نظر ظاهری و هم از لحاظ عملکردی تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد دارد. این دو ناهنجاری که عمدتا در سنین رشد یا به‌دنبال اختلالات ساختاری استخوانی ایجاد می‌شوند، در نگاه اول ممکن است مشابه به‌نظر برسند، اما تفاوت‌های عمیقی در علت ایجاد، نحوه تشخیص، روش درمان و عوارض بلندمدت آن‌ها وجود دارد. در این مقاله به‌طور دقیق به بررسی وجوه تمایز بین پای پرانتزی و زانوی ضربدری پرداخته و شما را با نشانه‌ها، عوامل بروز و راهکارهای درمانی هر یک آشنا خواهیم کرد.
تفاوت پای پرانتزی و زانوی ضربدری چیست؟
پای پرانتزی وضعیتی است که در آن پاها به شکل کمانی و به سمت بیرون انحنا دارند، به گونه ای که زمانی که فرد می‌ایستد، فاصله قابل توجهی بین زانوها وجود دارد و مچ پاها به هم چسبیده‌اند. در مقابل، زانوی ضربدری حالتی است که در آن زانوها به هم نزدیک می‌شوند و حتی در تماس می‌باشند، در حالی که مچ پاها از هم فاصله دارند.
شما می توانید برای اطلاعات بیشتر و مشاوره با دکتر علیرضا میرزاصادقی جراح و متخصص ارتوپد در تهران مشورت کنید.
در ادامه راه های ارتباطی با بهترین جراح زانو در تهران را قرار دادیم:
تفاوت علت ایجاد پای پرانتزی و زانو ضربدری
در این بخش تفاوت در علل ایجاد کننده این مشکلات انحرافی را ذکر کردیم تا اطلاعات بیشتری در این مورد کسب کنید.
علت ایجاد پای پرانتزی:
- در نوزادان و کودکان نوپا، انحنای استخوان های پا به صورت طبیعی وجود دارد و این حالت اغلب تا سن ۲ تا ۳ سالگی اصلاح می‌شود. در این دوره، پای پرانتزی به عنوان بخشی از رشد طبیعی محسوب می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد.
- کمبود ویتامین D باعث نرمی و ضعف استخوان ها می‌شود که منجر به خمیدگی پاها و ایجاد پای پرانتزی می‌گردد. این بیماری بیشتر در کودکان دیده می‌شود و در صورت درمان نشدن مشکلات جدی تری ایجاد می‌کند.
- بیماری هایی مانند بلانت که نوعی اختلال در رشد صفحه استخوانی ساق پا است، باعث ایجاد پای پرانتزی می‌شود. همچنین بیماری های متابولیک استخوان مانند استئومالاسی نیز از عوامل موثر هستند.
- ضربه، عفونت یا تومور به صفحه رشد استخوان در کودکان آسیب می‌زند و باعث رشد نامتوازن و در نتیجه پای پرانتزی می‌شود.
- در برخی موارد، سابقه خانوادگی پای پرانتزی ریسک ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهد.
علت ایجاد زانوی ضربدری ترکیبی از عوامل طبیعی و پاتولوژیک است که شامل موارد زیر می‌شود.
- رشد طبیعی کودکان: زانوی ضربدری در کودکان بین سنین ۲ تا ۴ سال شایع است و بخشی از فرآیند طبیعی رشد است که به تدریج با افزایش سن و تکامل اسکلت اصلاح می‌شود.
- بیماری بلانت: این بیماری نوعی اختلال رشد استخوان در ناحیه ساق پا است که منجر به انحراف شدید زانوها به سمت داخل می‌شود.
- چاقی: وزن زیاد فشار اضافی بر مفاصل زانو وارد می‌کند که باعث بدتر شدن یا تشدید زانوی ضربدری می‌شود.
- بیماری‌های عصبی-عضلانی: برخی بیماری ها مانند فلج مغزی یا نوروپاتی ها باعث عدم تعادل عضلانی و تغییر شکل زانوها می‌شوند.
تفاوت علائم پای پرانتزی و زانوی ضربدری
علائم پای پرانتزی و زانوی ضربدری هر کدام ویژگی های خاصی دارند که در ادامه به تفکیک بیان شده‌اند.
علائم پای پرانتزی
- فاصله زیاد بین زانوها
- انحنای کمانی شکل پا
- راه رفتن غیرطبیعی
- درد در مفاصل
- عدم تقارن در طول پاها
- مشکل در تعادل
علائم زانوی ضربدری
- نزدیکی یا تماس زانوها
- فاصله بین مچ پاها
- درد زانو خصوصا هنگام راه رفتن یا ایستادن طولانی
- احساس ناپایداری زانوها
- خستگی عضلات پا
تفاوت در تشخیص پای پرانتزی و زانو ضربدری
تشخیص زانوی ضربدری و پای پرانتزی عمدتا بر اساس معاینه بالینی و مشاهده ظاهر اندام تحتانی انجام می‌شود. پزشک در وضعیت ایستاده، نحوه قرارگیری زانوها و مچ پاها را بررسی می‌کند. اگر هنگام ایستادن پاها به هم چسبیده باشند ولی بین زانوها فاصله وجود داشته باشد، پای پرانتزی مطرح است و بالعکس اگر زانوها به هم نزدیک یا تماس داشته باشند و مچ پاها از هم فاصله داشته باشند، زانوی ضربدری تشخیص داده می‌شود.
برای تایید دقیق تر، استفاده از عکس رادیولوژی زانو و ساق پا انجام می‌شود که میزان انحراف و زاویه های استخوان ها را به صورت واضح نشان می‌دهد. در برخی موارد، آزمایش های تکمیلی مانند آزمایش خون برای بررسی کمبود ویتامین D یا بیماری های متابولیک استخوان نیز لازم است تا علت دقیق مشکل مشخص و درمان مناسب برنامه ریزی شود.
تفاوت درمان پای پرانتزی و زانو ضربدری
درمان پای پرانتزی و زانوی ضربدری بسته به شدت انحراف، سن بیمار و علت ایجاد آن متفاوت است. در کودکان، بسیاری از موارد این مشکلات در روند طبیعی رشد اصلاح می‌شوند و نیاز به درمان خاصی ندارند. با این حال، در صورتی که انحراف شدید باشد یا با درد و مشکلات عملکردی همراه شود، مداخلات درمانی لازم است. برای پای پرانتزی، درمان شامل مصرف مکمل های ویتامین D و کلسیم در صورت وجود کمبود، استفاده از بریس یا آتل برای اصلاح تدریجی زاویه پاها و در موارد شدید، جراحی اصلاحی می‌باشد. همچنین ورزش های تقویتی و اصلاحی برای بهبود عضلات حمایت کننده پاها توصیه می‌شود.
در مورد زانوی ضربدری، درمان اولیه شامل نظارت و صبر برای اصلاح طبیعی در کودکان است. کنترل وزن، ورزش های تقویتی مخصوص عضلات اطراف زانو و استفاده از بریس در موارد خاص مفید می‌باشد. در بزرگسالان یا موارد شدید که درد و اختلال عملکرد دارند، جراحی های اصلاحی مانند استئوتومی ضرورت پیدا می‌کند.
تفاوت پیشگیری بروز پای پرانتزی و زانو ضربدری
اگرچه این دو مشکل ساختاری از نظر ظاهری متفاوت هستند اما اصول پیشگیری و مراقبت از آن‌ها شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارد.
پیشگیری از ایجاد پای پرانتزی
- تامین کافی ویتامین D و کلسیم در رژیم غذایی کودک.
- جلوگیری از ایستادن و راه رفتن زودرس در نوزادان (پیش از آمادگی عضلانی)
- چکاپ‌های دوره‌ای ارتوپدی برای کودکان
- استفاده از کفش و وسایل مناسب هنگام رشد.
پیشگیری از ایجاد زانوی ضربدری
- حفظ وزن مناسب در دوران رشد کودک.
- تقویت عضلات چهارسر ران و عضلات لگن با ورزش‌های اصلاحی.
- انجام حرکات کششی منظم برای افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل.
- ارزیابی زودهنگام انحرافات پا در کودکان توسط پزشک متخصص
سوالات متداول تفاوت پای پرانتزی و زانوی ضربدری
پای پرانتزی فشار بیشتری روی قسمت داخلی زانو وارد می‌کند، در حالی که پای ضربدری باعث فشار بر قسمت خارجی زانو می‌شود. در نتیجه نوع ساییدگی مفصل زانو در هر دو متفاوت است.
پای پرانتزی معمولا در سنین زیر ۲ سال دیده می‌شود و اگر ادامه‌دار باشد نیاز به بررسی دارد. پای ضربدری بیشتر در سنین ۳ تا ۶ سالگی ظاهر می‌شود و تا ۷ سالگی اصلاح می‌شود، اگر نشد، مداخله لازم است.
نتیجه‌گیری
پای پرانتزی و پای ضربدری تفاوت‌های قابل توجهی در شکل ظاهری، علت ایجاد، اثر بر مفاصل و روش‌های درمان دارند. گرچه هر دو ممکن است با تمرینات اصلاحی، کفش طبی یا بریس درمان شوند، اما نوع تمرینات و تمرکز درمان در هر مورد متفاوت است. در مجموع، شناخت تفاوت‌های این دو اختلال، قدمی مهم برای پیشگیری، اصلاح به موقع و جلوگیری از عوارض طولانی مدت مانند آرتروز زانو است. والدین، مربیان و حتی بزرگسالان باید نسبت به این تفاوت ها آگاه باشند تا در صورت مشاهده علائم اولیه، سریع‌تر اقدام به درمان کنند.