بیشتر افراد در طول عمر خود حداقل یکبار دچار کمردرد میشوند بطوریکه ناچار میشوند از محل کار خود غیبت کنند اما باید دانست که همه این درد ها به علت مسائل وخیم و نگران کننده نیستند. اغلب دردهای ناحیه کمر ناشی از آسیب ساختمان های مرتبط به ستون فقرات میباشند این ساختمان ها بطور کل شامل مهره ها؛ دیسک های بین مهره ای؛ رباط هایی که مهره ها را به هم وصل میکنند؛ مفاصل کوچکی که مهره های بالا و پایین را متصل میکنند و یا عضلات حمایت کننده ستون فقرات میباشند.
اما باید در نظر داشت مواردی از کمردرد ممکن است، ناشی از بیماری های وخیم تری مثل سرطانهای ناحیه شکم و لگن و یا پارگی آئورت ناحیه شکمی باشد. در نتیجه توصیه میشود در صورت ابتلا به کمردرد چه به شکل حاد و ناگهانی و چه به شکل کمردرد های مزمن حتما به یک پزشک ارتوپد مراجعه بفرمایید.
علت کمردرد
چنانچه مطرح شد کمردرد میتواند ناشی از کلیه عواملی باشد که باعث آسیب ساختمان های مرتبط با ستون فقرات میشود. بطور کل کمردرد هایی که منشا ضایعات ارتوپدی هستند شامل موارد زیر است:
کشیدگی عضلات و رباط های مربوط به ستون فقرات و مهره ها:
این ضایعات معمولا بطور حاد ایجاد شده و ممکن است باعث درد بسیار شدیدی شوند که مانع فعالیت روزمره و یا خواب و استراحت فرد گردد. این فرم از کمردرد بطور کل در اثر فشار های ناشی از کار یا ورزش سخت ایجاد میشود. علاوه بر این، برداشتن وزنه سنگین، نشستن یا خوابیدن در حالت نامناسب برای مدت طولانی بخصوص در هوای سرد میتواند از علل دیگر این نوع از کمردرد باشد. حرکت ناگهانی مثل در هنگام ورزش و یا زمانی که فرد تعادل خود را از دست داده و به زمین می خورد نیز میتواند باعث کشیدگی عضلات و رباط های کمری شود و به اسپاسم ناحیه بیانجامد.
جابجایی مهره ها یا Spondylolysthesis:
در حالت عادی مهره های ستون فقرات باید در امتداد یکدیگر قرار گرفته باشند و این استقرار توسط مفاصلی که هر مهره را به مهره بالا و پایین خود متصل میکند امکان پذیر میباشد. در مواردی این اتصالات بین مهره ای شکسته شده و یا از هم گسیخته میشود در نتیجه مهره ها بر روی یکدیگر لغزیده و نسبت به یکدیگر حرکت میکنند بطوریکه معمولا مهره بالایی به سمت جلو حرکت میکند. این مشکل علاوه بر درد باعث میشود که کانال نخاعی تنگ تر شده و باعث نوعی بیماری بنام spinal canal stenosis شود. از ویژگی های این بیماری این است که فرد قادر نیست مدت زیادی پیاده روی کند و با طی مسافت نسبتا کوتاهی احساس ضعف در عضلات ران و ساق پا کرده و ناچار میشود که بنشیند و استراحت کند. به این خستگی زودرس و عدم توانایی پیاده روی مناسب تحت عنوان claudication نامیده میشود.
بیرون زدگی یا فتق دیسک بین مهره ای Disk Herniation یا Intervertebral Disk Protrusion (PID)
دیسک بین مهره ای ساختمان انعطاف پذیری است که درست مثل کمک فنر اتومبیل در بین تنه مهره ها قرار گرفته و علاوه بر اتصال مهره ها به یکدیگر و امکان حرکت بین مهره ها علاوه بر آن نیروهای مختلف حین ضربه و یا حرکت و چرخش ستون مهره ها را به خود جذب میکند. ساختمان دیسک به گونه ای است که اطراف آن را لایه ای از فیبر های دایره ای شکل احاطه کرده و در درون این دایره مقادیر مایع ژله ای قرار دارد و این ساختار برای عملکرد درست دیسک لازم است.
در برخی از افراد به دلائل ژنتیک ضعف در لایه های حلقوی و دایره ای شکل دیسک وجود دارد که باعث میشود در اثر فشارهای معمول که برای افراد عادی ممکن است قابل تحمل باشد در این افراد باعث پارگی دیسک شده (فتق دیسک) و به ریشه های عصبی و ساختمان های مجاور فشار می آورد. در نتیجه در پیدایش فتق دیسک دو عامل ژنتیک و عامل بیرونی دخیل است. عمل بیرونی که باعث فتق دیسک میشود میتواند برداشتن یک وزنه سنگین باشد و یا حتی موارد ملایم تری مثل یک پیچش ناگهانی و یا حتی یک سرفه و یا عطسه ناگهانی باشد و بیش از هر سنی در حدود سی تا چهل سالگی خود را برای اولین بار نشان می دهد.
فرسودگی دیسک بین مهره ای Degenerative Disk Disease (DDD):
برخلاف بیماری فوق یعنی بیرون زدگی دیسک که در افراد نسبتا جوانتر (سی تا چهل ساله) شیوع دارد؛ فرسودگی دیسک در افراد مسن تر و معمولا بعد از پنچاه سالگی شروع میشود. دیسک مهره ای که بطور معمول در افراد جوان مقادیر فراوانی از آب را در ترکیب خود دارد و بتدریج با گذر عمر الیاف دیسک، آب خود را از دست میدهد و حالت چروکیده و فشرده به خود میگیرد.
در نظر داشته باشید که یکی از مهمترین عملکرد های دیسک بین مهره ای جذب نیروهایی است که طی روز بشکل عمودی (در اثر وزن افراد و یا بلند کردن وزنه) به ستون فقرات وارد میشود و این حالت کمک فنری عمدتاً توسط الیاف الاستیک و آبی که بین آنها قرار دارند انجام میشود.
با کاهش آب دیسک بتدریج فاصله بین مهره ها کاهش پیدا کرده و خاصیت ارتجاعی دیسک از بین میرود و تنه مهره ها در تماس با یکدیگر قرار گرفته و فشارهای محیطی و وزن باعث روند فرسودگی و تخریب ستون فقرات میشوند. علاوه بر این در اثر کاهش فاصله بین مهره ها فضایی که رشته های عصبی از ستون فقرات خارج میشوند کاهش پیدا کرده و باعث فشردگی این اعصاب شده و در نتیجه علائمی مثل درگیری عصب سیاتیک بروز خواهد داد.
آرتروز مفاصل فاسِت Facet Joint Disease
مفاصل فاسِت دو مفصل کوچک هستند که در پشت دیسک بین مهره ای قرار دارند و مهره های بالا و پایین را به هم متصل میکنند. این مفاصل نیز مانند سایر مفاصل بدن امکان دارد با گذر زمان و یا فشار های ناشی از کار و فعالیت دچار ساییدگی و آرتروز شوند. در نتیجه افراد مبتلا به این بیماری دچار دردهایی میشوند که به جابجایی ستون فقرات بخصوص بعد از مدتی بی حرکتی در زمان های خاصی به عنوان مثال صبح ها هنگام برخواستن از رختخواب بیشتر میشود.
از آنجایی که این مفاصل در مجاورت سوراخ هایی هستند که ریشه های عصبیِ اندام های تحتانی از آن عبور میکنند آرتروز و استخوان اضافه ناشی از آرتروز باعث فشار بر روی این ریشه های عصبی شده و علائمی مثل علایم سیاتیک را به دنبال دارد.
درد ناشی از درگیری مفصل ساکروایلیاک Sacroiliac joint disorder
مفصل ساکروایلیاک یک مفصل با تحرک بسیار کم است که محل اتصال استخوان های لگن و ستون فقرات میباشد. این مفصل در مواردی مثل فعالیت شدید کاری یا ورزشی و یا صدمات ناشی از سقوط از ارتفاع، و گاهی اوقات در اثر التهاب های مفصلی دچار درد و تورم شده و دردی را ایجاد میکند که میتواند با ایستادن و یا فعالیت بدنی شدت پیدا کند.